Het eerste boek dat ik voor mijn cultuurportfolio van Nederlands 4 heb gelezen is ‘Niets’ van Janne Teller. Tijdens het eerste semester werd het toneelstuk van dit verhaal reeds besproken. Daardoor was ik nieuwsgierig naar het volledige verhaal en heb ik ervoor gekozen om dit boek te lezen én er een reflectie over te schrijven.
Niets is niet niets
Het lijkt een doodgewone schooldag. De leerlingen komen naar school, volgen de lessen, krijgen pauze, volgen opnieuw lessen en mogen naar huis. Maar vandaag is anders dan andere dagen. Het begint allemaal bij Pierre Anthon. Tijdens een les Engels vertelt hij tegen de leerkracht dat hij niet meer naar school wil en dat niets nog betekenis heeft. Hij besluit om uit de klas te lopen en zich te begeven naar de pruimenboom vlak naast de school.
Wanneer hij in de pruimenboom zit bekogelt hij zijn medeleerlingen met pruimenpitten en stelt hij allerlei moeilijke vragen. De andere leerlingen laten de moed niet zakken en proberen er alles aan te doen om Pierre Anthon uit de pruimenboom te krijgen. Ze moeten iets bedenken waardoor hij terug zin krijgt in het leven en beseft dat 'niets' wél betekenis heeft.
Uiteindelijk besluiten ze in een oude houtzagerij een berg van betekenis op te richten. Ze spreken af dat op deze berg van betekenis zaken komen die dierbaar zijn voor de leerlingen, om aan te tonen dat ze wel degelijk betekenis hebben. Jammer genoeg zijn ze zelf niet in staat om de bezittingen waarvan ze het meest houden af te geven, dus besluiten ze om voor elkaar te kiezen welke zaken op de berg moeten komen.
Telkens wanneer een leerling een bezit ‘geofferd’ heeft, mag hij of zij bepalen wat het volgende offer zal zijn. Dat ‘spelletje’ begint heel onschuldig, maar al gauw loopt het uit de hand. Zo verliest bijvoorbeeld een meisje haar maagdelijkheid als ‘offer’ voor de berg van betekenis. Omdat de situatie zo uit de hand loopt, wordt de politie verwittigd en de houtzagerij verzegeld. Ondanks deze gebeurtenissen is Pierre Anthon niet onder de indruk van de berg. Toch trekken ze met hun ‘kunstwerk’ de aandacht van de internationale pers, omdat het als ‘uniek’ ervaren wordt.
Uiteindelijk willen ze de berg van betekenis verkopen, maar op dat moment wordt Pierre Anthon erbij gehaald. Hij doet niets anders dan spottende commentaar geven, waardoor iedereen ongelofelijk kwaad op hem wordt. Iedereen druipt af, behalve Pierre Anthon. Hij blijft als enige over in de zagerij, die nadien samen met Pierre Anthon in vlammen opgaat.
Wat donker getint?
Ik heb het boek ervaren als eerder donker getinte literatuur. Wanneer je aan het lezen bent doet dit je echt nadenken over het leven, want het hoofdpersonage voert een enorme strijd tegen verjaardagsfeestjes, de liefde en alles waar we in ons leven tijd in stoppen. Op een gegeven moment zegt hij zelfs: ‘Het beste wat je kunt doen voor de planeet is zelfmoord plegen!’. Dat vind ik toch een gewaagde uitspraak in deze jeugdroman.
Daarnaast leef je ook mee met het hoofdpersonage van het boek, want elke puber heeft vrijwel zulke gedachten als Pierre Anthon. Ik vind dan ook dat het boek goed aansluit bij de leefwereld van de leerlingen, want het speelt zich af in een schoolomgeving en de personages zijn van dezelfde leeftijdscategorie als het doelpubliek van dit boek (14- tot 16-jarigen).
Wat dit boek zo apart maakt van andere jeugdliteratuur, is dat het de sobere kant van het leven blootlegt. Daar waar andere jeugdromans vaak gaan over dagdagelijkse problemen bij pubers, laat dit boek hen echt nadenken over de ‘zin’ van het leven.
De titel van het boek sprak me wat minder aan, maar wekte tegelijkertijd ook wel ergens veel nieuwsgierigheid op. Als lezer wil je namelijk te weten komen hoe een auteur 120 pagina's kan vullen over 'niets'. Wat mij betreft een zeer goed boek!
Relevante verwerkingsopdrachten
Als leerkracht Nederlands in spe denk ik tijdens het lezen spontaan na over welke opdrachten de leerlingen bij deze literatuur zouden kunnen maken. ‘Niets’ van Janne Teller biedt de mogelijkheid om uitgebreid geanalyseerd en verwerkt te worden tijdens de les. Zo zou je aan de hand van een stellingenspel de leerlingen kunnen activeren: 'Wie houdt ervan om niets te doen?', 'Is niets doen hetzelfde als verveling?',... Op deze manier wordt er een klasgesprek opgestart over ‘niets’.
Voorts kan er aan de hand van leuke afbeeldingen ook getoond worden aan de leerlingen dat ‘niets’ soms net wél betekenis heeft. Denk maar aan het herdenkingsmonument dat na 9/11 werd opgericht, genaamd ‘ground zero’. Hier staat ‘niets’ meer omdat de toren ingestort is, maar toch heeft dat ‘niets’ zeer veel betekenis voor de nabestaanden van de slachtoffers.
Gebaseerd op 'Omkadering Niets' van Eva De Baets, Brechtje Van Bel en Benjamin Verhoeven.
Opmerkingen